Celiakia i gluten

Celiakia, inaczej choroba trzewna, to autoimmunologiczna choroba mająca podłoże genetyczne. Jest chorobą wrodzoną i obecnie nie da się jej wyleczyć – trwa całe życie. Objawia się nietolerancją glutenu, czyli białka zapasowego, które występuje w pszenicy, życie, jęczmieniu i owsie¹. Gluten działa na organizm bezglutenowca toksycznie – powoduje zanik kosmków jelitowych, które odpowiadają za przyswajanie składników odżywczych. Obecność glutenu prowadzi więc do upośledzenia wchłaniania pokarmu, witamin, minerałów i innych składników odżywczych ważnych dla organizmu. W efekcie powoduje to szereg trudnych do zdiagnozowania dolegliwości.

Jak leczyć celiakię?

Celiakii nie da się całkowicie wyleczyć. Jedynym rozwiązaniem jest dieta bezglutenowa, która – jeśli jest sumiennie przestrzegana – pozwala wyeliminować wszystkie objawy choroby trzewnej. Dieta bezglutenowa polega na całkowitym wyeliminowaniu ze swojego codziennego menu produktów spożywczych zawierających gluten. Więcej na ten temat w dziale dieta bezglutenowa.

Jak zdiagnozować celiakię?

Szacuje się, że na celiakię choruje obecnie co najmniej 1% populacji – dotyczy to także Polski. Co ważne, może się ona ujawnić w każdym wieku. Obecnie celiakia diagnozowana jest u osób między 30. a 50. rokiem życia, dwa razy częściej u kobiet niż u mężczyzn. Jej diagnozowanie, choć coraz częstsze, wciąż przysparza sporo problemów. Celiakia powoduje szereg objawów, które bywają charakterystyczne dla najróżniejszych schorzeń. Czerwona lampka powinna zapalić się każdemu, kto zmuszony jest do ciągłych wizyt u lekarzy różnych specjalności, a wciąż nie otrzymuje żadnej trafnej diagnozy. Celiakia jest nadal słabo rozpoznawalna.

Celiakię diagnozuje się poprzez badania serologiczne z krwi. Przed wykonaniem badań należy skonsultować się z lekarzem gastroenterologiem – przejście na dietę bezglutenową bez tej konsultacji może zaburzyć wyniki ewentualnych badań i uniemożliwić postawienie trafnej diagnozy! Lekarz udzieli też wszelkich wskazówek, do których należy się stosować w dalszym procesie diagnozowania choroby.

Jakie są objawy celiakii?

Objawy celiakii mogą stanowić obszerny zbiór dolegliwości, co niestety utrudnia diagnozowanie tej choroby. Objawy mogą różnić się w zależności od wieku osób chorych.

Najczęstsze objawy choroby trzewnej to:

• bóle brzucha
• wzdęcia
• biegunki
• zaparcia
• zespół jelita drażliwego
• niewyjaśniona utrata masy ciała
• niski wzrost
• nieprawidłowy rozwój u dzieci
• depresja
• niedobory witamin i minerałów (często anemia z niedoboru żelaza) – efekt upośledzonego wchłaniania
• wysoki poziom cholesterolu
• afty w ustach, wrzodziejące zapalenia jamy ustnej
• problemy ze szkliwem
• uczucie ciągłego zmęczenia
• dotkliwe bóle głowy
• częste złamania, przedwczesna osteoporoza, bóle w kościach i stawach
• zaburzenia neurologiczne
• problemy z płodnością
• współwystępowanie innych chorób autoimmunologicznych

Alergia na gluten

Celiakia, wbrew powszechnej opinii, nie jest alergią pokarmową – nie należy mylić ze sobą tych dwóch schorzeń. Gluten jest bardzo częstym alergenem, wymienia się go zaraz po mleku. U osób uczulonych na to białko wśród reakcji alergicznych wymienia się biegunkę, wymioty, pokrzywki skórne, katar, wstrząs anafilaktyczny, skurcze oskrzeli, zmiany skórne. Objawy te mogą występować natychmiast po spożyciu pokarmu zawierającego gluten albo z kilkugodzinnym lub nawet 1-2-dniowym opóźnieniem. Na razie jedyną pewną metodą diagnozowania alergii na gluten jest dieta eliminacyjna, z ponownym wprowadzeniem produktów zawierających uczulający gluten.

Nadwrażliwość na gluten

To trzeci rodzaj przypadłości, w której gluten powoduje liczne dolegliwości. U osób z nadwrażliwością na gluten można, przy pomocy badań laboratoryjnych, wykluczyć celiakię i alergię na pszenicę, nie obserwuje się właściwie zaniku kosmków jelitowych, a mimo to jedzenie produktów zawierających gluten powoduje podobne objawy. Osoby z tego rodzaju dolegliwością skarżą się najczęściej na bóle brzucha, wysypki, bóle głowy, ciągłe zmęczenie, biegunki, wzdęcia, zaparcia, anemię. Inne objawy to m.in. omdlenia, osłabienie, nudności, pieczenie w przełyku, zapalenie języka, uczucie przelewania w jelitach. Co ważne, nadwrażliwość na gluten nie ma podłoża genetycznego – oznacza to, że może pojawić się w trakcie życia i po jakimś czasie zniknąć. Jedynym sposobem leczenia jest przejście na dietę bezglutenową.